Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Het militaire verleden van het Gentse Citadelpark

• Militaire geschiedenis Gent voor de bouw van het Citadel van Gent.
• De bouw van het Citadel van Gent.
• De Geleidelijke sloop van het Citadel van Gent.
• Nog aanwezige restanten Citadel in het huidige park.
  • Toegangspoort Courtine 1-2
  • Restanten Bastion 5
    • Gedeelte gebruikt door Gentse Groendienst
    • De Grottenstructuur
    • De mysterieuze grot
  • Mogelijke restant Ravelijn 1-2: Het Moorke
  • Restanten Ravelijn 5-1
    • Flankerende kanonkazematten: Het Amfitheater.
    • Kazematten van de Demi-Lune.
• De Bouw van een Belgische commandobunker 1938.
• De commandobunker tijdens de bezetting 1940-1944.
• De Bunker in gebruik door de Civiele bescherming vanaf 1947.
• Nadere blik op de huidige restanten van de bunker
  • Rondgang aan de buitenkant.
  • Rondgang aan de binnenkant
    • Ingang tot en met toegangssas originele bunker.
    • Restanten originele Belgische Bunker.
    • Bijgetrokken gedeeltes oude Citadel.

Hergebruik van de bunker door de Civiele bescherming

Na de bevrijding bleef de bunker, zoals reeds gemeld, enkele jaren als een uitgebrande ruïne achter, net zoals het bijhorende toegangschalet en het Chalet Suisse dat eveneens een 50 tal meter achteruit uitgebrand in het bos stond.

In de daaropvolgende periode trof de stad Gent alvast een beperkt aantal maatregelen om de uitgebrande structuren iets of wat te vrijwaren en veilig te stellen tegen verder verval. Daarnaast diende dit ook te gebeuren omdat het park nog altijd een publieke functie had en de structuren dus vrij bereikbaar waren:

• De deels vernielde toegangscomplexen in het park tussen bunker, Amfitheater, Norbert Rousseaulaan en Leopoldlaan, werden allen voorlopig dichtgemetst wegens instortingsgevaar.
• De ramen en deuren van het uitgebrande toegangschalet van de bunker werden dichtgemetst.
• Ook het trapgat zou voorlopig dichtgelegd zijn geweest en er wordt melding gemaakt van 2 nieuwe metalen deuren om de bunker toch te vrijwaren van ongewenste bezoekers in zijn uitgebrande staat. Toch wil ik bij dit laatste melden dat Mr Ghislain Mineur als jong kind ooit heeft geprobeerd de interne bunker te bereiken na de bevrijding. Deze meldde alvast dat ze ooit tot bij de zware gepantserde deuren geraakten maar dat daar hun verkenningstocht telkens eindigde omdat ze de op kieren gezetten zware gepantserde deuren, geen mm konden bewegen. Dit moet dus ooit nog plaats gevonden hebben voor de stad Gent de structuren toch beperkt heeft afgesloten.

Op datum van 13 Juni 1947 kan een bezoekverslag teruggevonden worden aan de locatie van de bunker in het Citadelpark met als aanwezigen:

• Schepenen Stad Gent: Oosterlinck, Verhelst en De Groote.
• Ingenieur dienstoverste stadsgebouwen: Marcel Storm
• Verantwoordelijke Plantsoendienst Gent: Bruyneels
• Architect, afgevaardigde Burgerlijke veiligheid Brussel: Gavache
• Provinciaal commissaris Burgerlijke Veiligheid: R. Bauw
• Provinciale Luchtbescherming: G. Noyette

De bedoeling van het bezoek was kijken in welke mate het mogelijk zou zijn, de voormalige uitgebrande bunker en chalet in het Citadelpark opnieuw in gebruik te kunnen stellen voor de Civiele bescherming. Bijkomend zou uitsluitsel dienen te worden gemaakt wie welke werken zou uitvoeren en vooral wie ze zou betalen.

Ter bespreking kwamen:

• Mogelijkheden om de bij de bevrijding in brand gestoken bunker en toegangsgebouw opnieuw operationeel te maken.
• Mogelijkheden tot hergebruik van de in directe nabijheid aanwezige kazematten van de oude Citadel. In hoofdzaak zal dit dus betrekking hebbeb gehad op de kazemat die ooit onder het Chalet Suisse stak als koele ruimte maar tot op dat moment zeker niet verbonden was met de bunker zelf. Deze was dan later gebruikt als schuilplaats door de Duitse bezetter.
• Eventueel opnieuw in gebruik stellen van de nog aanwezige maar eveneens zwaar beschadigde gangenstelsels tussen de bunker en het Amfitheater.

Deze werken werden alvast in uitvoering gezet kort na deze bespreking

• De ingang van de schuilstructuren die bereikbaar was via de orkestbak in het amfitheater, in de sokkel van het vroegere beeld van Prometheus, werd afgesloten met een metalen deur. Allicht zat deze aan de kant van de orkestbak (is niet 100% duidelijk).
• De bestaande scheidingswand in deze orkestbak, zou door de stad Gent hoger opgetrokken worden. Het nut hiervan is voorlopig ook mij onduidelijk. Mogelijks was dit om verder afkalven van grond te voorkomen omdat het terrein wel degelijk opgehoogd geweest is aan de achterzijde van deze orkestbak na de bevrijding.
• Het vrij massaal in de buurt aanwezige afval zou door de stad Gent geruimd worden om de structuren opnieuw beter bruikbaar te maken.
• Het dubbele toegangscomplex langs de Leopold II laan en het toegangscomplex bovenaan het amfitheater zullen door de stad Gent worden gesloopt.
• Het toegangscomplex in de Norbert Rousseaulaan (was reeds voorlopig dichtgemetst) zou aan het zicht worden onttrokken door middel van bloembakken en beplantingen.
• De betonnen blokken die eerder waren gebruikt om de trappengallerij van de bunker af te dichten, zullen worden verplaatst om na het slopen van de bovengrondse schouwen van de bunker, de gaten die hierdoor in de ondergrond zullen ontstaan, voorlopig te dichten. Deze schouwen zouden toen allen afgelaagd worden tot een 30 cm onder het maaiveld van toen (In praktijk is dit alvast niet zo uitgevoerd geweest). Ze werden afgelaagd maar niet zo laag dan eerst voorgesteld.
• Herropbouw van het toegangschalet van de bunker volgens een nog te ontvangen bouwplan.
• De afgebroken schouwen zullen daarna opnieuw opgetrokken worden tot een hoogte van 4.5 meter. Hierbij behoort 1 grote dubbele schouw die bovenaan met elkaar werd verbonden.
• Het toegangscomplex naar de kazemat van het chalet Suisse wordt afgebroken.
• De nog aanwezige schuilcomplexen dienen verder opgevuld te worden. Dit zal allicht gebeurd zijn in de mate dat deze vrij waren bij het wegbreken van de bijhorende complexen. Of dit zeer volledig zal zijn gedaan, valt te betwijfelen.

Op datum van 22 augustus 1947 vindt men in lijsten van uit te voeren stedebouwkundige werken in het Gentse, vindt men onderstaande tekst terug die slaat op de effectieve uitvoering van bovenstaande werken.

"Afbraak van luchtbeschermingswerken in het stedelijk Park en herstel der plaatsen in hun oorspronkelijke toestand. Afbraak der complexen 1 tot 6 en de zes luchtschouwen, tot 30 cm onder grond . Complexen 1 tot 6 bestaan hoofdzakelijk uit twee zijmuren in baksteenmetselwerk, 2 ½ steen dik ‘46cm) en bedekt een gewapende betonplaat van 30cm dik. Als wapening werden denkelijk oude rails gebruikt. Overbrengen van de hoop grond gelegen op de sintelweg der Leopoldlaan naar boven op de naast gelegen heuvel, en het uitspreiden ervan op en rondom de plaats waar zich vroeger de Chalet Suisse zich bevond."

Bovenstaande tekst spreekt op onderstaand plannetje dat indertijd door Mr Ghislain Mineur meer begrijpbaar werd gemaakt. (Originele schets: Stadsarchief Gent, aangevuld door Mr Ghislain Mineur)

Zelfs de schouw C4 is op die manier aangepast geweest ondanks dat deze nog altijd de indruk geeft nog volledig origineel te zijn. De bovenzijde is ondertussen ook wel degelijk alleen nog baksteen. Allicht is ze wel nooit gedynamiteerd geweest. Dit verklaart waarom alle huidige zichtbare schouwen enkel nog in baksteen zijn behalve de onderste halve meters. Uit het tekstje mogen we ook besluiten dat gans het terrein achter de bunker met overtollige grond deels is opgehoogd. Dit zou er dus ook de oorzaak kunnen van zijn dat bijvoorbeeld de sokkel van het verdwenen beeld van Prometheus zo diep in de grond blijkt te zitten. (Schets: Collectie G. Mineur)

Voor het opnieuw in gebruik nemen van de bunker door de Civiele Bescherming, zou de structuur alvast heel wat aanpassingen dienen te ondergaan. Vergeet niet dat de bunker ooit volledig uitbrandde. Er hoeven dan ook geen tekeningetjes bij gemaakt dat de ganse bunker aan de binnenkant zo goed als waardeloos moet zijn geweest voor wat elektriciteit, ventillatiesysteem, verwarmingssysteem, de stroomgroep, motoren, pompen,... moet aangegaan hebben. Merkwaardig genoeg moet allicht de originele telefoniekamer deze brand overleefd hebben, gezien daar nog altijd zaken te vinden zijn die origineel moeten zijn van toen en nooit kunnen vernieuwd zijn.

Allicht zijn alle betonnen wanden ook zwaar aangeslagen van roet achtergebleven. dit verklaart dan ook waarom alle wanden in dit laatste concept bekleed zijn geweest met panelen en er nergens nog het bloot beton te zien valt.

Uiteindelijk werd de bunker na uitgebreide renovatiewerken opnieuw in gebruik genomen door de dienst Passieve luchtbescherming. Ondertussen zijn we in het tijdperk van de koude oorlog aanbeland. De hoofdfunctie van de bunker werd vanaf toen een commandopost voor het burgerlijke detectienet voor radioactiviteit.

Hoe de bunker in deze eerste periode van hergebruik werd benut is nog vrij onduidelijk. Allicht werd de bunker op dat moment origineel in gebruik genomen zonder eigen stroomgroep, zodanig dat deze volledig werkte qua stroomvoorziening op elektriciteit van het Gentse stadsnet.

Allicht dient pas rond begin 1950 - 1951 het plaatsen van een zware Diesel-stroomgroep in de bunker gesitueerd te worden. Deze werd geplaatst in de kazemat onderaan de trappenhall en stond op dat moment dus letterlijk buiten de bunker. De op dat moment in gebruik genomen stroomgroep is een 6 cilinder stroomgroep van het merk Lister gekoppeld aan een eigen verdeelschakelbord. Dit maakte dat deze dieselstroomgroep in feite letterlijk als een stroomopwekker in feite kon geschakeld worden zodat hij zelfs stroom op het stadsnet zou kunnen bijsteken hebben. Dit was op dat moment echter zeker niet de bedoeling van deze zware stroomgroep. De hoofdbedoeling was om in nood de bunker van stroom te kunnen blijven voorzien, mocht het stadsnet wegvallen.

De stroom werd dan vanuit deze kazemat doorheen de wand van de bunker doorkapt doorheen de betonnen wand van 130 cm dik. Daar kwam deze dan uit in de kleine ruimte achter het toegangssas, voor de telefoniekamer. Dit is een aanpassing die er 100% zeker zal voor gezorgd hebben dat deze bunker niet 100% meer gasdicht kan geweest zijn.

Een leuke bedenking bij deze zware logge stroomgroep is dat deze ooit in kleinere onderdelen opgesplitst naar beneden moet zijn gebracht via de huidige toegangstrap. Dit is trouwens het geval voor alles dat je heden, hoe zwaar en hoe groot ook, in die bunker nog kan zien staan. Men heeft er zeker het dak nooit afgenomen om nieuwe zaken in de bunker te plaatsen. Allicht verklaart dit ook de zware deuken die hier en daar zichtbaar zijn in trapneuzen van de trappen naar de ondergrondse bunker toe.

Allicht heeft deze zware stroomgroep zijn laatste keren effectief gedraaid en dienst gedaan in de periode 1988-89.

Eind 1967 was de situatie ook in België blijkbaar ernstig genoeg zodat er dan plannen opduiken om de bunker nog massaal te gaan vergroten. Vergeet niet dat we rond die periode op een top zitten in wat betreft de koude oorlog. Deze kende op die momenten reeds een verdoken oorlog ten velde met de Vietnamoorlog.

De vergroting die we dan voorgesteld zien, betreft specifiek niet alleen het meten en coördineren van de opvolging van radio-activiteit maar zeker ook het behandelen en opvangen van slachtoffers ervan.

Dit zijn alvast de kleine verschillen die hierboven al kunnen worden vastgesteld ten opzichte van voorheen (Origineel Belgisch en daaropvolgend Duits concept) van de bunker zelf.

In grote lijnen blijft de bunker opgedeeld in een 5 tal betonnen banden in de breedte van de structuur.

• Volledig bovenaan omvat dit een sas en de telefoniekamer
• 2 grotere ruimtes
• Opnieuw een sas met toegang tot een nooduitgang en de vroegere technische ruimte waar de stroomgroep stond.
• Aan deze technische ruimte was origineel een kleine ruimte gekoppeld die vroeger diende voor de benzine-opslag voor de stroomgroep, wat werd omgebouwd tot een sanitaire ruimte.
• De 2 overige aansluitende ruimtes waren enerzijds links de pompenkamer en rechts de originele ruimte voor de koeling van de stroomgroep en de debietregeling van de ventillatie. Heden werd dit 1 grotere ruimte.

Dit is de uitleg die past bij elk van bovenstaande nummers deel uitmakend van de bunker zelf. Dit is allicht ook nooit integraal zo toegepast geweest.

• De nummers (1-8) ontbreken hier omdat dit ruimtes zijn die bij het toegangschalet horen en die schets ontbreekt op dit moment.
• (9) is de trappenhall die enerzijds aansluit met (10) inkom en sas van de bunker
• (23) staat omschreven als een bureel. Hier bevindt zich heden een stroomgroep en kast voor het regelen van de elektriciteit. Die functie zal die kazemat dus nooit gehad hebben in praktijk.
• (11) is de kleine ruimte direct achter het toegangssas dat wordt omschreven als secretariaat.
• (12) is net zoals heden ten dage nog altijd de telefoniekamer. Er blijken toen wel nog aan elke zijde van de kamer 5 telefooncellen te zijn wat afwijkt van de huidige situatie.
• (13) is een ruimte over de ganse breedte van de bunker en bevat zowel de NBC ruimte (ruimte waar de opvolging gebeurt van eventuele Nucleaire, Biologische en Chemische bedreiging) en de Operationroom. Als er nog enige link is met de huidige situatie, bevind de Operationroom (A) zich allicht links en de NBC ruimte zich rechts (B)
• (14) is opnieuw een ruimte over de volle breedte van de bunker is de operationele zaal van de bunker.
• (15) is opnieuw een kleiner sas naar het vroegere technische gedeelte van de bunker. Dit staat hier omschreven als de rustkamer.
• Deze gaf enerzijds links uit op (20) omschreven als doorgang, aansluitend op (21) een sas dat aansloot op (22) een nooduitgang.
• Vanaf (15) de rustkamer, kwam men ook in (34) omschreven als Doorgang. Hier stond in het origineel Belgische en Duitse concept de benzinestroomgroep die blijkbaar toen alvast niet meer aanwezig was. Bij deze doorgang sloot ook (36) aan, het bureel van Gouverneur.
• De huidige pompenkamer was toen ook nog zoals origineel in 2 ruimtes opgedeeld. Hier moet ook op dat moment alvast ook nog het ventillatiesysteem deels gezeten hebben in combinatie met een deels nieuwe functie. Ruimte (17) wordt opnieuw omschreven als Secretariaat van de Gouverneur. Ruimte (18) was allicht buiten ruimte voor de ventillatie ook deels een administratieve ruimte.
• Ruimte (19) waar origineel de opslag was van de benzine voor de benzine-stroomgroep werd deels sanitair en magazijn

Op onderstaand plan zie je dan de rest van de bunker met zuidelijk ervan nog een zeer grote uitbreiding. De bunker zou in de vroegere ruimte van de stroomgroep verbonden worden met de nieuwe te bouwen structuur.

De bunker zou in dit concept zijn functie blijven uitoefenen van opvolging van de radio-activiteit in Oost-Vlaanderen. Het bijgebouwde gedeelte zou dan specifiek dienen voor het opvangen van radio-actief besmette personen.

Dit zijn dan de verdere ruimtes in de bij te bouwen structuur, vertrekkend vanaf de doorgang doorheen de wand van 1,30 m gewapend beton van de originele bunker.

• De 3 ruimtes op de linker kant van deze gang waren respectievelijk (35) Secretariaat, (36) Bureel van de Gouverneur en (37) de Administratie. De ruimte achteraan deze gang (38) was het Magazijn.
• De ruimte direct rechts van dezelfde gang (39) staat aangeduid als Pr. Cf waar ik ook de betekenis niet van weet.
• Vervolgen we dan de gang naar rechts aan de bovenzijde, kom je respectievelijk tegen (40) Sanitair voor vrouwen, (41) Sanitair voor mannen, (42) Keuken en reservekamer, (43) Refter en (44) Bureel.
• De zuidkant van deze gang omvatte respectievelijk (45) Slaapkamer vrouwen, (46) en (47) Slaapkamers mannen.
• Volledig achteraan had je nog ruimte (48) wat opnieuw een magazijn was.
• Ruimte (55) bevond zich dan volledig op het uiteinde van deze gang en betrof de machinekamer, ventillatieruimte en de noodstroomgroep. Al deze zaken zouden dus op dat moment uit de bunker gehaald worden.

Voor dit laatste magazijn was er opnieuw een gang die zuidelijk liep. Links hiervan was een aaneensluiting van kleinere ruimtes. Dit waren de ruimtes die voorzien waren om in noodgevallen radio-actief besmet personeel te kunnen opvangen.

• (54) Kleedkamer, (53) Stortbaden, (51) Uitkleedkamer, (52) Ruimte voor gecontamineerde kledij. Deze laatste was duidelijk sterk afgeschermd van al de rest.
• In het verlengde van dit zuidelijk lopende gang, vind je ruimte (50) een zeer uitgebreid sas dat op zijn beurt uitgeeft op (49) ingang van de structuur bij het opnemen van radio-actieve mensen.

Al bovenstaande plannen, zijn bij plannen gebleven. Deze massale uitbreiding is nooit goedgekeurd geraakt. In 1973 zou er als reactie hierop een "zeer light versie" van het bovenstaande worden toegelaten als uitbreiding.

Wat men allicht niet verder heeft doordacht bij dit ontwerp, is dat dit allen zou komen te liggen waar zeker nog structuren van de Citadel in de ondergrond staken. Dit bijbouwen zou niet alleen een gigantisch graaf en betonneerwerk in de ondergrond betekend hebben maar ook opnieuw een serieus bijkomende sloping van structuren waar ook nu amper nog van geweten is wat er nog van bestaat en wat niet meer. Dit is het gedeelte van het park waar zeker nog restanten van Ravelijn 5 te vinden zijn die ooit bijkomend zijn gebruikt als vluchtgang.

Omdat bovenstaand concept financieel nooit werd goedgekeurd, werd in 1973 toch onderstaande aanpassing goedgekeurd. Tot op dat moment lag de bunker nog altijd volledig gescheiden van de kazemat van de Ravelijn 5-1 die ooit dienst deed als koele ruimte van het Chalet Suisse, en later tijdens de Duitse bezetting als Duitse schuilplaats. Om de bunker toch beperkt te laten uitbreiden werd op dat moment toelating gegeven beiden met elkaar te verbinden.

Hierboven alvast een schets van Ghislain Mineur van hoe beiden werden verbonden in 1973. Men diende dus in een bunker die op dat moment operationeel in gebruik was een doorsteek te maken. Zoals u kan zien, lagen ze wel enkele meters van elkaar verwijderd.

Dit maakte dat de uit te voeren werken zeker niet van de poes te noemen waren:

• De aannemer diende dan ook in een bocht doorheen de buitenwand van de bunker te gaan die 1.30 m dik was en 5 dubbel gewapend.
• Dit diende te gebeuren zonder dynamiteren omdat die optie teveel risico op schade inhield voor de nog in gebruik zijnde bunker. Alles diende dus manueel uitgeschoten te worden met handpikeurs.
• Ook is het zeer onduidelijk in welke mate men toegelaten zal hebben de ganse bunker en de zone tussen bunker en kazemat vrij te graven. Mogelijks is heel veel van dat puin via de bestaande structuren, gangen en trappen, manueel naar buiten gehaald.

Origineel plan van de te maken doorsteek tussen bunker en kazemat. Je ziet dat het een echt breiwerk werd om vanuit de hoek van de zuidelijkste ruimte van de bunker, de verderop gelegen kazemat te bereiken. (Collectie Stadsarchief Gent)

Dat de werken geen sinecure waren, mag duidelijk zijn uit het feit dat slechts de 3e aangestelde aannemer (details wie dit was niet gekend), er in geslaagd is deze werken tot een goed einde te brengen. 2 van zijn voorgangers gingen failliet op dit aangenomen werk waar ze niet in slaagden het tot een goed einde te brengen.

Ook deze aanpassingen moeten zeker tot een uitbreiding van het bestaande verwarmings- en ventillatiesysteem hebben geleid. Ze zijn alvast ook gekoppeld aan de 2 kleine schouwtjes parallel met de kazemat van het Chalet Suisse.

De bunker krijgt op dat moment een extra nooduitgang, die in feite sterk aansloot met het vroegere toegangscomplex tot de schuilstructuur zoals deze van Duitse kant ooit werd gebruikt.

In deze periode werd zoals hogerop te zien, intern het toegangschalet nog eens zwaar verbouwd en heringedeeld qua structuur.

• Links zie je de trap richting bunker. Deze bevindt zich links achter de hoofdingang van het chalet.
• Achter de toegang lag een vrij grote hal die uitgaf op een kamertje zonder specifieke functie meer achteraan.
• Rechts naast de hal bevond zich het wachtlokaal van de bunker.
• Rechtsonderaan bevond zich toendertijd een leslokaal.
• De ruimte bovenaan rechts was de werkplaats.

De schets daaronder toont een dwarsdoorsnede van dit chalet. Rechts een detail van het eerste stuk van de trap aansluitend op de dubbele trap bij het oude toegangscomplex behorende. (Alle schetsen: Collectie Gents Stadsarchief)

Op 13 April 1989 werden door Senator Lenfant in het parlement een aantal vragen gesteld over de mate dat de Belgische burgers beschermd waren tegen een nucleaire aanval. De toen gestelde vragen waren de volgende:

In de meeste van de omliggende Europese landen bestaan er specifieke atoomschuilkelders voor een mogelijke atoomaanval. Op welke structuren kan de Belgische bevolking rekenen bij een dergelijke aanval? Zijn er bouwprojecten lopende op dit moment?

Het antwoord werd gegeven door de toenmalige minister van Binnenlandse zaken, Louis Tobback.

Er wordt gemeld dat er in België voor een dergelijk scenario geen gezamelijk plan bestaat en al evenmin de nodige atoomschuilkelders. Bijkomend wordt in twijfel getrokken of het massaal beginnen bouwen van dergelijke structuren veel nut zou hebben voor een dergelijke aanval.

Er wordt benadrukt dat er meer inzet dient te gebeuren om de dreiging weg te werken in plaats van te proberen weerstaan aan de mogelijke gevolgen ervan.

Er wordt bij dit antwoord ook op aangedrongen dat de Civiele bescherming zijn taken meer zou verleggen op taken die van nut kunnen zijn in vredestijd zoals het verwerven van middelen voor rampenbestrijding.

Op 9 November 1989 wijzigde ook voor velen de noodzaak om specifiek permanent nog dreiging te voelen uit het Oostblok. Op die dag viel namelijk de Berlijnse Muur, het symbool van de scheiding van het Westen en het Oostblok. Dit betekende ook meteen dat velen het nut van het verplicht blijven opvolgen van dreigingen uit het Oostblok, vonden wegvallen. Dit zou ook meteen het begin zijn van het afbouwen van de bestaande opvolgingssystemen van de nucleaire dreiging uit het Oosten.

Op 17 Oktober 1990 duikt briefwisseling op waarbij de bunker toch bijkomende taken zou aangemeten krijgen die niet enkel meer sloegen op het bestaande alarmnet en opvolging van de meting van radio-activiteit in noodsituaties. Er wordt gewezen op de nood van het bestaan van een noodkamer (lees commandopost) in geval van een ramp. Dit zou van nut zijn voor een centrale opvolging van deze rampen voor de Civiele Bescherming en de hulpdiensten. De bestaande bunkers van de CPA, onder andere deze in het Citadelpark te Gent werden hierbij aangeprezen als de optimale locaties:

• De CPA bunker was voorzien van een 42 meter hoge antenne en kon van hieruit gemakkelijk via radioberichten de ganse provincie bereiken.
• Ook bleef de bunker beschikken over een niet aftapbare rechtstreekse telefoonverbinding steunend op het Regetel-net naar onder andere de Rijkswacht en de top van het Leger. Deze kabel liep wel jammer genoeg niet door tot in het Provinciehuis op de Gouvernementstraat 1 te Gent maar wel tot in het Gentse gerechtsgebouw. Deze lijnen werden omdat ze niet verbonden waren met het klassieke telefoonnet, als niet aftapbaar beschouwd.
• Daarnaast was er ook draadloze telefonie, telex en telefax via het het Multiplex-net van Binnenlandse zaken.
• Indien de telefonielijnen niet beschadigd zouden geraken, zou ook een bijkomende fax-lijn tussen het Provinciehuis en de bunker tot stand gebracht moeten kunnen worden.

In 1991, bij het vieren van een pensionering duiken deze zeldzame foto's van de binnenzijde van de bunker op.

Een zeldzame foto uit de krant van de toenmalige openstelling van de bunker in 1993. Het fotootje toont het tussensas tussen keuken en operationeel gedeelte van de bunker. (Foto: Het Volk vrijdag 28 mei 1993)

Op 12 September 1993 gaat de bunker nog een 2e keer open voor het grote publiek in het kader van "Open Monumentendag 1993". Ditmaal werd hij letterlijk uitzonderlijk begeleid door het personeel van de Civiele Bescherming zelf. Zij waren er namelijk nog altijd voor te vinden op dat moment de bunker als een soort museum te kunnen behouden als herinnering aan de koude oorlog waarvoor deze bunker toch sinds 1947 was gebruikt geweest.

Op 28 December 1994 vinden we nog een schrijven terug waaruit blijkt dat de Stad Gent uiteindelijk enkel de bovenbouw van de bunker gebruikt. De bunker hangt dus aan dat chalet als een bijkomend aanhangsel maar wordt in feite totaal niet gebruikt.

Dit maakt ook dat de Civiele bescherming de bunker in zeer beperkte zin kan blijven gebruiken voor onderstaande zaken:

• De bunker bevat tot dan nog altijd de enige centrale bediening van het aanwezige alarmeringsysteem voor Oost-Vlaanderen dat op dat moment nog altijd 157 sirenes kan aansturen.
• De bunker is ook nog altijd het centrale knooppunt voor het Regetel-telefonienetwerk.
• Er blijft een vraag lopende om de bunker alsnog te blijven behouden als een crisiscentrum voor de regio.

Grootste belemmering voor verder gebruik van de structuur is ook het ontbreken van budgetten bij de Civiele bescherming. Ook zij moeten opmerken op dat moment niet over de financiële middelen te beschikken om de bunker te blijven onderhouden zoals dit tot op dat moment nog altijd gebeurde. Deze laatse clausule maakt dat ook de Civiele bescherming bij dit schrijven verklaart de bunker nog te zullen onderhouden tot ook de meest cruciale problemen uit bovenstaand lijstje kunnen opgelost worden. Dit was dus een nog beperkte doodstrijd tot voor die bepaalde functies ook een nieuwe locatie werd gevonden. Daarna zou de bunker definitief worden verlaten.

Op 17 Januari 1995 wordt het lot van de bunker volledig bezegelt doordat de Provincie Oost-Vlaanderen meedeelt definitief geen interesse meer te hebben in het overnemen van de bunker in het Citadelpark.

Hierbij wordt ook beslist dat al het bruikbare materieel zoals de verschillende verbindingsmiddelen en radio-apparatuur, naar het Provinciegebouw in de Gouvernementstraat dient overgebracht te worden. Dit betekent dus ook meteen dat de ganse bunker inwendig wordt ontmanteld en ook de eerder gevraagde functie als museum de nek wordt omgewrongen.

Allicht is al het materiaal dat hier dus ooit stond, met heel veel moeite naar buiten gesleurd, in containers geladen om dan na jaren nutteloos in containers te staan, te worden overgebracht naar een stortplaats wegens van geen nut meer. Hier is zeker een mooie kans gemist om deze bunker toch heel wat intacter dan hij ooit is teruggevonden voor opruiming van mijn kant, te bewaren.

Ook meldt men dat de bunker geen functie meer heeft als crisiscentrum omdat dit specifiek werd voorzien in het Provinciehuis te Gent.

Het enige dat nog cruciaal was en waar in de nabije periode nog een oplossing voor diende gezocht te worden, was het verplaatsen van de alarmcentrale. Deze is nog in de bunker gebleven tot rond 1996.

Hiermee kan dan ook het officieel vanaf 1996 elke vorm van officieel gebruik van de bunker afgesloten worden en begint voor deze toch wel unieke structuur een bestaan zonder enig officieel nut.

Sindsdien is de bunker gebruikt (al betreft het enkel de bovenstructuur en niet de bunker zelf) door de Gentse Groendienst. Zij benutten trouwens ook het grootste gedeelte van andere oude militaire structuren in het park. Dat was reeds zo voor ze ook het chalet van de bunker in gebruik namen.

Globale werking van de Civiele bescherming (maar toch vooral toegespitst op regio Oost-Vlaanderen) in de periode dat ook de bunker in gebruik was.

De Civiele bescherming op zich is een rijksdienst. Dit impliceert dat zij vallen onder het ministerie van Binnenlandse zaken.

De Civiele bescherming werd opgericht om ten tijde van een gewapend conflict hulp te bieden aan de burgerbevolking en in te staan voor de bescherming van het patrimonium van het land. Ten tijde van oorlog hield dit dus in hulp en bescherming bij

• klassieke bombardementen
• nucleaire aanvallen of straling ten gevolge van bv bombardementen.

Deze taken werden na de oorlog uitgebreid naar het bieden van hulp aan de burgerbevolking bij rampen en zware ongelukken. In hoofdzaak omvatte dit helpen bij

• Natuurrampen
• Chemische, Biologische of Nucleaire rampen
• Grote verkeersrampen zoals bv scheeps-, vliegtuig- en treinrampen.

Het hoofdcommando van de Civiele bescherming was gevestigd nabij Mechelen in het fort van Walem. Ten tijde van het gebruik van de bunker had de Civiele Bescherming 4 permanente eenheden of mobiele colonnes. Dit waren

• Liedekerke
• Ghlin
• Crisnée
• Brasschaat.

Daarnaast was er nog een bijkomende grote wacht te Neufchateau.

Standaard beschikte de Civiele bescherming over 2 types van ploegen

• De meetploegen (EPDet)
• Interventieploegen

Daarnaast was er per provincie een bureau, in dit geval voor Oost-Vlaanderen in de Lange Violettenstraat 84 met bijhorend onder hun beschikking, de bunker in het Citadelpark.

Dit type van bunker bestond per provincie en omvatte de commando van een burgerlijk detectienet voor radio-activiteit alsook het alarmeringsnet voor die provincie. Dit laatste stond onder de leiding van de Provinciale Chef. Deze stond steeds in zeer kort contact met de provinciegouverneur bij de coördinatie van rampen en hulpacties (om niet te zeggen, had de leiding en coördineerde wat deze laatste officieel diende te doen om de ramp of hulpactie vlot afgehandeld te krijgen).

Dit provinciaal bureau stond ook in voor het ontwikkelen van noodplannen voor allerlei mogelijke risico's die vaak zeer bedrijfs- of zonespecifiek konden zijn voor hun provincie. Voor zeer grote rampen konden provincie-overschrijdende samenwerkingen worden uitgewerkt.

De Provinciale directies van de Civiele bescherming waren bevoegd voor hun eigen aanwervingen, opleidingen, uitrusting, materieel en voertuigen voor hun vrijwilligers. Qua voertuigen was dit alleen voor Oost-Vlaanderen al 16 zware reddingsvoertuigen, minibusjes, reddingsboten, ...

Voor Oost-Vlaanderen beschikte de Civiele Bescherming in de jaren '80 op deze manier over 1150 vrijwilligers. Voor West-Vlaanderen waren dit er nog eens 1350. De wijze waarop deze personen van de Civiele bescherming mee konden ingeschakeld worden bij rampen waren door de band ook mee geïntegreerd in gemeentelijke rampenplannen.

Voor Oost-Vlaanderen waren er 23 gemeentelijke interventiecentra door de band sterk gekoppeld aan bepaalde gemeentes en steden. Aanwervingen van vrijwilligers gebeurden namelijk vaak zeer regionaal (waar er specifiek extra volk nodig was) en dit gebeurde dan vaak in samenspraak met respectievelijke burgemeesters.

Werkgevers waren verplicht de vrijwilligers van de Civiele Bescherming bij een oproep voor een interventie vrijaf te geven.

Door de band waren zij opgedeeld in Ploegen van 7 personen. Dit omvatte dan telkens

• Een leider bevoegd voor de communicatie en de veiligheid
• Een logistiek persoon
• 4 werkers
• een chauffeur

Indien voor een specifieke ramp gespecialiseerd materieel nodig was, kon bijkomend beroep gedaan worden op de permanente eenheden van Liedekerke en Brasschaat. De daar tewerkgestelde personen van de Civiele Bescherming waren contractuelen en geen vrijwilligers.

Bij rampsituaties in landelijk gebied, heel vaak bv overstromingen, konden contacten gelegd worden via radio-contact vanuit de commandopost in de bunker in het Citadelpark. Hiervoor was de 42 meter hoge radio-antenne aan het chalet bij de bunker van cruciale waarde.

Gebruik van de bunker als onderdeel detectienet Radio-activiteit in Oost-Vlaanderen.

Begrippen als Fall-out en radio-actieve verontreinginging.

De opvolging van deze radio-activiteit bestond uit 2 belangrijke zaken.

• Het meten van de radio-activiteit in deze verschillende meetpunten
• Het meten van de windrichtingen en windsnelheden op deze meetpunten.

Zoals men heden op het weerbericht kaarten ziet van gelijke druk, bestond de kunst er dus toen in te komen tot kaarten niet met de lijnen met gelijke druk maar met lijnen met gelijke radio-activiteit.

De berekening van hoelang men in een verontreinigde zone kan verblijven alvorens het risico te lopen een maximum dosis te hebben bereikt, is geen simpele berekening. Door de band gebruikt men daarvoor complexe logaritmische formules.

Er geldt altijd bij een eenmalige verontreiniging een eenvoudigere 7-uren regel die vlot toepasbaar was zonder veel extra complexe berekeningen.

Na 7 uur zal de intensiteit van de verontreiniging namelijk nog ongeveer 1/10 zijn van 7 uur voorheen.

Na 7x 7 uur = 49 uur, vereenvoudigd tot 48 uur = 2 dagen, zal de verontreiniging nog ongeveer 1/100 zijn van 48 uur voorheen.

Na 7x 49 uur = vereenvoudigd tot 7x 48 uur = 14 dagen, zal de verontreiniging nog ongeveer 1/1000 zijn van 14 dagen voorheen.

Na 7x 14 dagen = 3.5 maanden zou dit dan nog eens gezakt zijn tot 1/10000 van het origineel. Je merkt dus dat deze waarde vrij sterk zakt in het begin maar dan systematisch minder snel voortzakt gezien dit logaritmisch verloopt.

(Schets: Collectie Hervé Pappens).

De eerder al vermelde regel van 7 ligt ook aan de basis van onderstaande indeling in zones.

In alle vermelde zones dient men sowieso reeds 2 dagen afgesloten van de buitenwereld, in de schuilplaats te verblijven en vermijden in contact te komen met lucht (die radio-actieve verontreiniging zal bevatten) van buiten. Dit maakt dat men de waarde dus vooralleer op het terrein al te gaan, laat dalen met een factor 1/100 van het originele risco.

In zone Z = op schets zone +/- 10 km breed - 50 km lang, is radio-actieve verontreiniging groter dan 1000 RAD/h.

• In die zone is de kans dat men het overleeft, trouwens heel klein. De duur dat risico blijft, is op voorhand amper in te schatten. Deze zone mag door hulpverleners sowieso niet betreden worden.

In zone Y = op schets zone +/- 20 km breed - 200 km lang, is radio-actieve verontreiniging tussen 300 en 1000 RAD/h.

• Overlevenden in de zone blijven standaard 2 dagen in veilige kelders of 7 dagen binnenshuis.
• Hulpverleners kunnen na 2 dagen gedurende de 2 eerste weken 2 uur per dag die zone betreden en moeten daarna telkens 22u bekomen in een schuilplaats of binnenshuis.
• De volgende 3 weken kan dit opgevoerd worden naar 4 uur per dag buiten en 20 uur in veilige schuilplaats of binnenshuis.
• De volgende 6 maanden kan dit dan opgevoerd worden naar 8 uur per dag buiten en 16 uur binnen in veilige schuilplaats of binnenshuis.

In zone X = op schets zone +/- 40 km breed - 320 km lang, is radio-actieve verontreiniging tussen 30 en 300 RAD/h

• Overlevenden in de zone blijven standaard 2 dagen in veilige kelders of 7 dagen binnenshuis.
• Hulpverleners kunnen na 2 dagen gedurende de 5 daarop volgende dagen 4 uur per dag die zone betreden en moeten daarna telkens 20u bekomen in schuilplaats of binnenshuis.
• De volgende 3 maanden kan dit opgevoerd worden naar 8 uur per dag buiten en 16 uur in veilige schuilplaats of binnenshuis.

In zone W = op schets zone +/- 80 km breed - 700 km lang, is radio-actieve verontreiniging tussen 1 en 30 RAD/h.

• Risico beperkter en geen begrenzingen in plannen aanwezig.

Sowieso wordt dus iedereen in de zone met straling aangeraden minimum 48 uur in een veilige kelder door te brengen en daarna toch minimum de eerste week binnenshuis te blijven.

Men dient te vermijden in contact te komen met de fijne stofdeeltjes. Probeer ze niet binnen te krijgen via mond of neus. Het best worden de veilige ruimtes stofdicht gemaakt door alle kieren en openingen dicht te plakken en af te sluiten. Men diende via radio (best op batterijen want stroom zal in veel gevallen wegvallen) in contact te blijven met de overheid die de nodige info zal verspreiden via deze informatiebron.

De Specifieke werking van de opvolging van de Radio-activiteit in de bunker in het Citadelpark te Gent tussen 1947 - 1991.

Deze activiteit dient trouwens mee gekoppeld te worden aan de activiteiten van België in het kader van de NAVO.

Hoe de werking van de bunker was vanaf 1947 tot neem weg half jaren 80 is nog zeer moeilijk in detail te achterhalen. Er is namelijk nog bitter weinig informatie over te vinden uit die periode, laat staan foto's. In grote lijnen zal de werking zeker vrij identiek geweest zijn met wat er van de laatste periode van de bunker gekend is. Het grootste verschil zal allicht gewoon de beschikbare middelen geweest zijn, dewelke ook zeker hier met de tijd steeds moderner zullen geworden zijn voor hun tijd. De vrij gedetailleerde info die gekend is, dateert in hoofdzaak vanaf de jaren '80 tot de periode dat de bunker officieel uit dienst werd genomen in 1991.

De zware gepantserde deur aan de ingang beneden het trappencomplex (Foto: artikel uit het Nieuwsblad van 5/02/1988)

De bunker beschikte over een volledig onafhankelijk telefonienetwerk dat dus niet kon afgeluisterd worden omdat het ook niet gekoppeld zat aan het burgerlijk telefonienet. Dit had op die manier directe lijnen met

• Het fort van Walem (hoofdkwartier Civiele bescherming)
• Hoofdkwartier Civiele Bescherming Oost-Vlaanderen op de Lange Violettenstraat
• Het commando van de toenmalige Rijkswacht
• Het commando van het Belgisch Leger
• De verdwenen Dolhain Kazerne
• De Leopoldkazerne
• Een specifieke locatie op De Sterre (hierover ontbreken verdere details)
• Het Gouvernementshuis in Gent
• Het gerechtsgebouw in Gent.
• ...

De vaste meetpunten beschikten op dat moment over voor zijn tijd zeer gesofistikeerde infrastructuur voor het meten van radio-activteit. Deze installaties waren op die meetpunten steeds aanwezig.

De hier beschreven losse meetpunten waren perfect uitgerust om deze metingen te kunnen doen maar beschikten niet permanent over een dergelijke meetinstallatie. Voor deze 11 punten waren nog eens 4 mobiele installaties beschikbaar die dan extra konden ingeschakeld worden in het meetnet naarmate men in die specifieke punten dit relevant vond.

Op onderstaande foto zie je duidelijk alle meetpunten zoals nog altijd terug te vinden op het bord aanwezig in de bunker.

De wijze waarop opvolgingsmetingen in de bunker terrechtkwamen, was dus een kwestie dat de telefonisten om de 30 a 60 minuten steeds contact opnamen met elk van de meetpunten voor het doorkrijgen van de op dat moment gemeten radio-activteit. In nood of bij uitvallen van het burgerlijk telefonienetwerk, kon dit ook overgaan op radioverbindingen (via de antenne van 42 m in het park) of zelfs estafettes (personen uitsturen om de metingen elders te gaan doorgeven in hun richting, op welke methode ook).

Ook zie je dat sommige metingen eerst al werden verenigd en niet allen individueel tot in Gent doorkwamen. Het aantal individueel door te krijgen metingen werd hierdoor kleiner voor Gent. Dit waren de op die manier uitgekleinde clusters

• Gent
  • Eeklo
    • Eeklo (meetpunt)
    • Knesselare
    • Aalter
  • Sint Niklaas
    • Sint Niklaas (meetpunt)
    • Lokeren
    • Hamme
    • Kieldrecht
  • Oudenaarde
    • Oudenaarde (meetpunt)
    • Brakel
    • Ronse
  • Drongen
  • Zelzate
  • Wachtebeke
  • Aalst
  • Zottegem

Dit werd dan gecombineerd met de eveneens steeds actueel opgevraagde windrichtingen en windsnelheden door de Meteo-dienst eveneens aanwezig in de bunker. Op die manier konden de eventueel aanwezige pluimen van radio-actieve wolken door de tekenaars getekend worden op mica-papier. Dit gebeurde dan in de verschaling van de aanwezige stafkaarten, door de band 1/10000 of 1/25000. Hoe dit diende te gebeuren was gekoppeld aan zeer ingewikkelde formules die voor die tijd (zonder computers) niet evident waren om te laten berekenen. Men beschikte hiervoor over een speciaal rekenmachine die specifiek was ontworpen om deze zware formules te kunnen uitrekenen. Vergeet dus niet dat dit allen qua werking te koppelen is in de jaren 50 - 60 - 70 - 80 terwijl de computer dus zeker nog niet echt in intrede had gedaan.

De op deze manier getekende verontreinigde wolken konden dan over de stafkaarten worden geplaatst die aan de wanden van de commandokamer aanwezig waren van gans Oost-Vlaanderen. Zo kon men dus letterlijk door deze schets en de kaart in overlay te leggen, bepaald worden welke zones eventueel te fel verontreinigd waren, waar men bv beperkt nog mocht blijven en waar bv niets aan de hand was.

Vanaf zijn in gebruikneming kort na 1947 werd allicht vrij snel aanvang genomen met het meten van de radio-activiteit in Oost-Vlaanderen. Dit was een activiteit direct gekoppeld aan de vrees voor een atoomoorlog die volgde uit de dreiging van het Oostlok ten opzichte van het Westen. Dit opvolgen van de radio-activiteit was een permanente taak in de jaren 50, 60, 70 tot half de jaren 80. Dit impliceert dus dat de bunker in die periode permanent bezet en gebruikt was.

Vanaf half jaren 80, was de Civiele Bescherming gevestigd in de Lange Violettenstraat nr 84 te Gent. De bunker was vanaf dan ook niet meer permanent bezet. Hij was wel permanent gebruiksklaar voor als zich een noodsituatie zou voordoen. In het geval van zo een noodsituatie kon het commando direct verplaatst worden naar deze bunker. Ook dient men dit niet altijd meer zuiver te zien als enkel een risico voor radio-activiteit. De bunker kreeg toen ook in feite de functie van commandocentrum bij een zware noodsituatie in Oost-Vlaanderen. Het was een locatie waar de Civiele bescherming zijn commando kon vestigen in een noodsituatie, desnoods volledig op zichzelf zonder stroom van het stadsnet, kon overleven en zijn commando voeren. Het mag dus ook duidelijk zijn dat zaken zoals het gasdichte karakter van de bunker en dergelijke, toen al minder cruciaal waren dan in de ontstaansgeschiedenis en de Duitse bezetting van deze bunker.

Wat wel ondanks dat de bunker dus niet meer permanent was bezet nog gebeurde, waren de simmulatie-oefeningen. Deze werden minimum maandelijks gehouden en konden soms 12, 24 of 36u duren, afhankelijk van het type oefening. Er waren enkel in de maanden juli, augustus en januari geen verplicht georganiseerde oefeningen.

Voor de totale werking van deze bunker in dit netwerk voor de opvolging van de Radio-activiteit, beschikte de Civiele Bescherming op Oost-Vlaanderen alleen, over een 200 tal personen die hier specifiek waren voor opgeleid. Dit omvatte dan het geheel van CV-ploegen als de meetploegen.

In de bunker zelf, werd om deze activiteit te kunnen uitvoeren gerekend op een minimumbezetting van 24 personen.

Gebruik van de bunker als onderdeel van het nationaal Burgerlijk alarmnet

De bediening van de alarmcentrale zoals deze opgesteld was in de bunker in het Citadelpark (Foto: Artikel in het Nieuwsblad van 5/02/1988)

Het meedelen van dit gevaar alsook het afblazen van het risico gebeurde door het laten loeien van alarmsinenes die geplaatst waren op gebouwen zoals openbare gebouwen, scholen, fabrieken,...

Alle sirenes konden normaal aangestuurd worden vanuit de provinciale commandopost in de bunker in Gent. Het aansturen van de alarmen gebeurde door de alarmeringsofficier die zijn functie uitoefende vanuit de bunker in Gent. Al deze sirenes konden in nood ook lokaal in werking gesteld worden.

De toegepaste alarmen waren de volgende:

• Melding van een dreigend gevaar: Op- en neergaand sirenegeluid gedurende 50 seconden.
• Melding van onmiddellijk gevaar: 3x herhaald bovenstaand signaal met tussenpauzes van 30 seconden.
• Einde van een alarmfase: 50 seconden een aanhoudend sirenegeluid.

De uiteindelijke bedoeling was dan dat de bevolking bij het horen van deze signalen uit zichzelf een veilige lokatie zou opzoeken zoals bv een kelder tot het alarm werd afgeblazen.

Om zeker te zijn van de goede werking van deze alarmen werden deze alarmen elke 1e donderdag van de maand getest op hun goede werking. Dit omvatte dan telkens:

• 12u30 - 50 seconden het aanhoudend alarm normaal gebruikt om het einde van een alarmfase aan te kondigen.
• 12u35 - 50 seconden het op- en neergaand sirenegeluid gebruikt voor het aankondigen van een alarmfase
• 12u40 - 50 seconden het aanhoudend alarm om het einde van de test aan te kondigen.

Alle gemeentebesturen dienden na elke test naar de alarmcentrale door te geven dat alle alarmen al dan niet volgens behoren hadden gewerkt. Was dit niet het geval, diende dit opgevolgd te worden en dit alarm zo snel mogelijk hersteld.

Werking van het provinciaal alarmnet Oost-Vlaanderen

Op 1 Januari 1978 waren er 152 sirenes gekoppeld aan het provinciaal alarmnet van Oost-Vlaanderen met als commandocentrum de bunker in het Citadelpark in Gent.

Vanuit de Commandopost in Gent werd contact gehouden met

• Alarmverspreidingscentrum Gent (nr 26), aansturend:
  • 29 alarmen in Gent zelf
  • Telefoon Middenkantoor Gent - Rooigem - 2 alarmen
  • Telefoon Middenkantoor Moortsele - 2 alarmen
  • Telefoon Middenkantoor Sint Kruis Winkel op zijn beurt aansturend
    • 2 alarmen in Sint Kruis Winkel zelf
    • Satelietstation Aalter - 3 alarmen
    • Satelietstation Eeklo - 8 alarmen
    • Satelietstation Gavere - 2 alarmen
    • Satelietstation Lokeren - 4 alarmen
    • Satelietstation Merelbeke - 2 alarmen
    • Satelietstation Oostakker - 2 alarmen
    • Satelietstation Wondelgem - 4 alarmen
    • Satelietstation Zelzate - 5 alarmen
    • Satelietstation Zottegem - 3 alarmen
    • Satelietstation Aalst zelf aansturend
      • 12 alarmen
      • Satelietstation Denderleeuw - 2 alarmen
      • Satelietstation Ninove - 3 alarmen
  • Telefoon Middenkantoor Geraardsbergen - 2 alarmen
• Alarmverspreidingscentrum Oudenaarde (nr 10), aansturend
  • 4 alarmen op Oudenaarde zelf
  • Satelietstation Ronse - 6 alarmen
• Alarmverspreidingscentrum Dendermonde (nr 12) - Dit werd omwille van beschikbare verbindingen aangestuurd door de Provinciale Commandopost van Brabant in opdracht van de Provinciale post van Oost-Vlaanderen.
  • 9 alarmen op Dendermonde zelf (oa ook Grembergen, Oudegem en Baasrode)
  • Telefoon Middenkantoor Zele
    • 2 alarmen op Zele zelf (allicht oa ook Waasmunster)
    • Satelietstation Buggenhout - 5 alarmen (allicht ook Malderen)
    • Satelietstation Hamme - 6 alarmen (oa ook Moerzeke)
    • Satelietstation Schoonaarde - 2 alarmen (allicht oa ook Berlare)
    • (Satelietstation) Lebbeke - allicht 1 alarm
    • (Satelietstation) Wichelen - allicht 1 alarm
• Alarmverspreidingscentrum Sint Niklaas (nr 25) - Dit werd omwille van beschikbare verbindingen aangestuurd door de Provinciale Commandopost van Antwerpen in opdracht van de Provinciale post van Oost-Vlaanderen.
  • 7 alarmen op Sint Niklaas zelf
  • Telefoon Middenkantoor Sint Gillis Waas
    • 2 alarmen op Sint Gillis Waas en De Klinge
    • Satelietstation Beveren
      • 5 alarmen op Beveren (oa ook Doel, Haasdonk, Kallo en Melsele)
      • Satelietstation Kieldrecht - 4 alarmen
    • Satelietstation Rupelmonde - 3 alarmen
    • Satelietstation Temse - 3 alarmen (oa ook Tielrode)
    • (Satelietstation) Kruibeke - allicht 3 alarmen (oa ook Bazel en Rupelmonde)
    • (Satelietstation) Stekene - allicht 1 alarm
• Alarmverspreidingscentrum Brugge (nr XX) - Dit werd omwille van beschikbare verbindingen aangestuurd door de Provinciale Commandopost van West-Vlaanderen in opdracht van de Provinciale post van Oost-Vlaanderen.
  • allicht 1 alarm op Maldegem

Schets van gans Oost-Vlaanderen met alle gelinkte locaties uit het Alarmnetwerk, situatie 1983. (Collectie Hervé Pappens)

In 1988 was dit alarmnetwerk al uitgebreid tot 176 geluidsalarmen die van hieruit aangestuurd konden worden. Welke de 22 nog bijkomende alarmen op dat moment waren, is voorlopig niet meer teruggevonden.

Wat met de kernramp van Tsjernobyl.